Onderzoek naar de invloed van de media op de publieke opinie in strafzaken.

Inleiding 

Voor ons eindproduct van ons 4e leerjaar HBO-Rechten aan Zuyd Hogeschool hebben wij onderzoek gedaan naar de invloed van de media in strafzaken op de publieke opinie.  

Wij kwamen op het idee om dit onderzoek te doen doordat in de samenleving vaak het geluid opgaat dat in Nederland te licht wordt gestraft. Wij zijn hierop nieuwsartikelen gaan bestuderen waarin verdachten in strafzaken weinig tot geen straf opgelegd kregen. Na het lezen van de krantenartikelen zijn we begonnen met het lezen van de bijbehorende vonnissen waarin de verdachte werd veroordeeld. Hierin motiveert de rechtbank vaak op basis van gegevens die in de sensationele krantenartikelen niet staan vermeld. 

Wij vroegen ons af of de samenleving anders zou oordelen wanneer zij beschikten over de volledige achtergrondinformatie en de gegevens op basis waarvan de vonnissen werden uitgesproken, dan wanneer zij slechts een krantenartikel zou lezen. 

Met dit onderzoek wilden wij te weten komen of er een verschil bestaat tussen het oordeel dat men heeft na het lezen van een krantenartikel en het oordeel dat men heeft na het lezen van een uitspraak van de rechtbank. Dit werd onderzocht aan de hand van een enquête met gesloten meerkeuzevragen. Gezien dit onderzoek is bedacht, uitgevoerd, geanalyseerd en beconcludeerd in slechts 5 weken, was het slechts mogelijk zijn om antwoord te krijgen op één vraag. Na overleg zijn we tot de conclusie gekomen dat we een antwoord wilden vinden op de volgende vraag: Heeft de media in strafzaken invloed op de publieke opinie van Nederlanders? 

Onderzoeksopzet 

De onderzoeksopzet was als volgt: 

We hebben twee controlegroepen 2 zaken voorgelegd. Deze twee zaken waren breed uitgemeten in de media. De daders in casu werden niet of licht gestraft. Aan de eerste controlegroep (hierna: controlegroep 1) legden we de zaken zoals beschreven in de krantenartikelen voor. (Link naar de enquête: https://forms.gle/kL4iMm6e5QBAYM2P8 ). De tweede groep (hierna: controlegroep 2) kreeg een beschrijving van de zaak op basis van de vonnissen van de rechter. (Link naar de enquête: https://forms.gle/keFCKVQx38zJGgiw6 ). Daarna hebben we meerdere meerkeuzevragen opgesteld die men aan het einde van het lezen van beide zaken moest beantwoorden. Deze vragen waren voor beide controlegroepen precies hetzelfde. Het enige verschil zat dus in de informatie die zij voorgelegd kregen. 

Nadat beide controlegroepen hun enquête hadden ingevuld, gingen wij aan de slag met de analyse van de onderzoeksresultaten. Het resultaat was zoals wij reeds vermoedden. Wij vonden grote verschillen tussen de strafmaat die beide controlegroepen oplegden. 

In de eerste vraag zat mening weinig verschil tussen beide controlegroepen. Bij beide controlegroepen was ongeveer de helft van de deelnemers van mening dat de straffen in Nederland te laag zijn.  

Bij de vragen behorende bij de eerste casus vonden we echter al snel duidelijke verschillen. In de eerste casus was 79,2% van controlegroep 1 het oneens met het oordeel van de rechtbank. Bij controlegroep twee bleken veel minder deelnemers het oneens te zijn met de rechtbank: 33,3%. 

Bij de tweede vraag waren slechts 12,5% van de deelnemers het eens met het oordeel van de rechtbank, en legde 37,5% van de deelnemers een gevangenisstraf van méér dan 5 jaar op. Bij controlegroep 2 bleek 50% van de deelnemers het eens te zijn met het oordeel van de rechtbank, en legde slechts 15,4% de maximale straf van 5 jaar of meer op. 

Ook bleek de bereidheid om rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van de verdachte bij controlegroep 2 veel hoger te zijn dan die bij controlegroep 1: 92,6% tegen 58,3%. 

Bij casus twee kwamen we tot dezelfde conclusie. Men bleek in controlegroep 2, in aanvulling op het reeds besprokene, echter ook meer begrip te hebben voor het opleggen van een tbs-maatregel in plaats van een gevangenisstraf. Ook waren meer mensen van controlegroep 2 van mening dat de verdachte ontoerekeningsvatbaar was. 

Conclusie 
Uit dit onderzoek blijkt dat wanneer men slechts over de informatie zoals in een krantenartikel staat beschikt, men sneller geneigd is om de verdachte een zwaardere straf op te leggen. Wanneer men meer achtergrondinformatie heeft en de overwegingen van de rechtbank leest, heeft men meer begrip voor de opgelegde straf en oordeelt men een stuk milder. Op de vraag of de media invloed heeft op de publieke opinie in Nederland met betrekking tot strafzaken, kunnen wij dan ook alleen maar ‘ja’ antwoorden.  

De onderzoeksresultaten waren voor ons overweldigend. Hoewel wij het vermoeden hadden dat er een verschil zou zijn, hadden we niet gedacht dat het verschil zo groot zou zijn. Het is duidelijk dat deze onderzoeksresultaten oproepen tot nader onderzoek naar dit probleem. Wanneer naar dit onderwerp grootschalig onderzoek zou worden gedaan, zouden velen hiermee gediend zijn. Denk in eerste instantie aan de overheid. Zij maken onze wetten, en hier blijkt weinig begrip voor te zijn als men alleen maar leest wat er in de kranten staat. De wetgever en de rechtspraak zouden er naar onze mening veel aan hebben om onderzoek te doen naar dit probleem en het probleem misschien zelfs wel te verhelpen. De afstand tussen de overheid en de rechtspraak aan de ene kant, en de burger aan de andere kant, lijkt erg groot, en wij denken dat de overheid deze afstand moet verkleinen. De samenleving zal hier ook veel aan hebben, zij zullen meer vertrouwen in de overheid en de rechtspraak krijgen wanneer men meer onderzoek zal doen naar dit probleem. Tot slot zal de journalistiek in Nederland ook veel hebben aan nader onderzoek. Zij schrijven immers de nieuwsartikelen, en wij kunnen ons niet voorstellen dat het hun bedoeling is om overheid en burger zover uit elkaar te drijven. Zij zullen uiteindelijk hun conclusies moeten trekken uit het onderzoek.  

Dit onderzoek roept naar onze mening veel aanvullende vragen op. Wat is dan precies de invloed van de media? Hoe groot is die invloed precies? Zit er verschil in welke krant het artikel schrijft? En wat kan er aan gedaan worden? Dit zijn allemaal interessante vraagstukken om ons in de toekomst op te focussen door middel van aanvullende onderzoeken. 

Aan de samenleving zelf willen wij vooral meegeven dat er vaak veel meer achter een artikel dat sensationeel is geschreven zit dan men denkt. De boodschap die wij mee willen geven is dat vonnissen in strafzaken weldegelijk weloverwogen worden gemaakt door experts. 

Druk boven op de pagina op de knop "volledig onderzoek" voor een PDF met de volledige onderzoeksresultaten.